CÜMLE ÖGELERİNİN TASNİFİ / CLASSIFICATION OF ELEMENTS OF THE SENTENCE

Öz

Cümle ögelerinin doğru tasnifi, Türkçe söz dizimindeki sorunların çözümünde büyük önem arz etmektedir. Bugüne kadar yayımlanan söz dizimini konu alan makalelerde ve söz dizimi kitaplarında özne ile yüklem asıl/temel/zorunlu öge; bunların dışındaki ögeler ise yardımcı öge olarak değerlendirilmiştir. Fakat bu tasnif, cümle ögelerinin niteliklerini tam olarak yansıtmadığı için söz dizimindeki sorunların çözümüne yardımcı olmadığı gibi bu sorunların çözümünü de geciktirmiştir.

                Cümle ögeleri, cümledeki işlevleri ve nitelikleri dikkate alınarak temel öge, zorunlu ögeler ve seçimlik ögeler olmak üzere üçe ayrılarak sınıflandırılmıştır. Daha sonra temel öge, zorunlu ögeler ve seçimlik ögeler ayrı başlıklar altında incelenerek özellikleri ve tanımları verilmiştir. Temel ögenin cümlenin kurucu ögesi olan yüklemden oluştuğu, zorunlu ve seçimlik ögelerin ise cümlede kullanılan yükleme göre değişkenlik gösterdiği kanısına varılmıştır. Söz konusu ögelerin belirleyicileri üzerinde durularak cümlede yer almalarının neye bağlı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmada dile getirilen fikirlerin uygulamasını gösteren örnek cümle çözümlemeleri yapılmıştır.