MUHTAR AVEZOV’UN HİKÂYELERİNDEKİ ÖRTMECELERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNE ANLAM VE YAPI BAKIMINDAN ÇEVİRİSİ / THE TRANSLATION OF EUPHEMISTIC WORDS IN MUXTAR AUEZOV’S SHORT STORIES INTO TURKISH IN POINT OF MEANING AND STRUCTURE

Öz

Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte Türk dünyasında yer alan dil ve edebiyat alanlarındaki gelişmeler, lehçeler arası çevirilerdeki problemleri de gün ışığına çıkarmıştır. Türk lehçelerinin birbirleriyle olan yakınlık ve benzerlikleri çevirilerde büyük ölçüde kolaylık sağlamasının yanı sıra bazı sıkıntıları da beraberinde getirmiştir. Bir Türk lehçesinden diğerine aktarma yapan çevirmen, kelime hazinesi, söz dizimi, anlam değişmeleri bakımından doğal olarak birtakım sorunlarla karşılaşmaktadır. Bunların başlıcası; yazılışı, söylenişi aynı veya benzer olan söz/sözcüklerin farklı lehçelerde değişik anlam taşıması ve çevirmeni yanlışa sevk edebilmesidir. Ayrıca kalıp sözler, atasözleri, deyimler ve ses taklidi sözcükler gibi dil unsurları da çeviride karşılaşılan zorlukların birkaçıdır.

Bu çalışmada çağdaş Kazak Edebiyatı’nın klasik yazarlarından Muhtar Avezov’un altı hikâyesinin Türkiye Türkçesine çevirisi değerlendirilmiştir. Çevirilerde geçen örtmece söz ve sözcükler ele alınarak konularına göre incelenmiştir. Bunlar ölüm, hastalık gibi tabu engeline takılan konulardır. Bu yüzden söz konusu olgularla ilgili kavramlar örtülü ve daha uygun söz/sözcüklerle karşılanır. Ayrıca çalışmada lehçeler arası edebiyat çevirilerinde örtmece söz/sözcüklerle ilgili dikkat edilmesi gereken hususlar ele alınmıştır. Örtmece ile ilgili çevirilerde göz önünde bulundurulması gereken özellikler tespit edilmiştir. Böylece örtmecenin dildeki yeri ve önemi üzerinde durulmuş; Kazak Türkçesi ile Türkiye Türkçesinde kullanılan örtmeceler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar tartışılmıştır.